To μπεστ σέλερ του Νικ Σάξον αποκαλύπτει τους φορολογικούς παραδείσους Συνέντευξη στην Ευρυδικη Μπερση (www.kathimerini.gr)
Ο διάσημος Βρετανός αρθρογράφος Τζορτζ Μονμπιό χαρακτήρισε το Treasure Islands (εκδ. Palgrave Macmillan, 2011) «ίσως το σημαντικότερο βιβλίο που δημοσιεύθηκε φέτος στη Βρετανία», και από τις πρώτες κιόλας σελίδες μπορεί κανείς να καταλάβει γιατί.Ο συγγραφέας, Αγγλος ανεξάρτητος δημοσιογράφος και ερευνητής του Ινστιτούτου Chatham House, Νικ Σάξον, εξηγεί με απλό αλλά όχι απλουστευτικό τρόπο το κολοσσιαίο ειδικό βάρος που έχουν οι φορολογικοί παράδεισοι για τη διεθνή οικονομία. Σχεδόν το 50% του διεθνούς εμπορίου περνά, έστω στα χαρτιά, μέσα από φορολογικούς παραδείσους, ενώ οι πιο φανατικοί χρήστες των υπηρεσιών τους δεν είναι οι βαρώνοι των ναρκωτικών, αλλά οι τράπεζες.
Ο Σάξον επισημαίνει ότι ο όρος φορολογικοί παράδεισοι είναι από μόνος του παραπλανητικός, αφού οι πελάτες των υπεράκτιων κέντρων δεν παρακάμπτουν μόνο τη φορολογική νομοθεσία της πατρίδας τους, αλλά πάσης φύσεως ρυθμιστικούς κανόνες, όπως π.χ. αυτούς που θέτουν όρια στην ανάληψη κινδύνων, αν πρόκειται για τράπεζες ή αυτούς που αφορούν τις νομικές ευθύνες των διοικήσεων, αν πρόκειται για εταιρείες. Βασιζόμενος στην έρευνα του Tax Justice Network (Δίκτυο για τη φορολογική δικαιοσύνη), ο Σάξον τονίζει ότι, πέρα από τους γνωστούς φορολογικούς παραδείσους της Καραϊβικής, απροσδόκητοι παίκτες, όπως οι ΗΠΑ ή η Βρετανία, έχουν οι ίδιοι μετατραπεί σε παραδείσους της μυστικότητας.
Οι φορολογικοί παράδεισοι έχουν διαβρωτική επίδραση στη νομοθεσία όλων των χωρών, που συναγωνίζονται στην κατάργηση των ρυθμιστικών κανόνων, προκειμένου να συγκρατήσουν τη διαφυγή κεφαλαίων προς παραδείσους που προσφέρουν πολλά και ρωτούν λίγα. Το φαινόμενο βρίσκεται υπό έλεγχο, αν πιστέψει κανείς τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τα οποία όλοι οι φορολογικοί παράδεισοι έχουν βγει από την γκρίζα λίστα, μέσω διμερών συμφωνιών ανταλλαγής πληροφοριών. Ο Σάξον και το Tax Justice Network υποστηρίζουν ότι επί της ουσίας ελάχιστα έχουν αλλάξει για τους παραδείσους, που συνεχίζουν, ο καθένας με τις ιδιαιτερότητές του, να στερούν από τις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη πολύτιμα φορολογικά έσοδα.
– Ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, χαμήλωσε το αφορολόγητο όριο στα 5.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα, από 12.000. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και άνθρωποι που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας θα πληρώνουν πλέον φόρο εισοδήματος. Μπορείτε να κάνετε μια σύγκριση με όσους έχουν 100 φορές περισσότερα εισοδήματα;
– Είναι δύσκολο να απαντήσω. Εδώ και δεκαετίες, αν όχι αιώνες, οι κοινωνίες έχουν αποφασίσει ότι οι πλούσιοι πρέπει να πληρώνουν μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων τους ως φόρο.
Ο οικονομολόγος Ανταμ Σμιθ δικαιολόγησε αυτή την αρχή, λέγοντας ότι οι φτωχοί ξοδεύουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους για τα απαραίτητα, όπως είναι η τροφή και η στέγη, και άρα δεν πρέπει να φορολογηθούν πολύ, ενώ οι πλούσιοι ξοδεύουν μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός τους σε προϊόντα πολυτελείας. Αν νομίζει κανείς ότι μια χώρα έχει πολλές ανισότητες, τότε το φορολογικό σύστημα είναι ένας τρόπος να τις διορθώσει. Χαμηλώνοντας το αφορολόγητο όριο, κινεί κανείς τα πράγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Το μόνο πλεονέκτημα που μπορώ να δω από τη μείωση του αφορολόγητου ορίου (εκτός από τα επιπλέον φορολογικά έσοδα) είναι ότι αυτό θα εξοργίσει τους πιο φτωχούς, οι οποίοι μακροπρόθεσμα θα υποχρεώσουν τις ηγεσίες να λογοδοτήσουν.
– Τα κλιμάκια της ΕΚΤ, της Ε.Ε. και του ΔΝΤ ελέγχουν τακτικά τα ελληνικά στοιχεία και κάθε φορά το αποτέλεσμα του ελέγχου αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον. Τι θα έδειχνε η προσεκτική εξέταση των οικονομικών, π.χ. των νησιών Κέιμαν;
– Tο ΔΝΤ έριξε μια ματιά πρόσφατα στα νησιά Κέιμαν και διαπίστωσε μια τεράστια αναντιστοιχία. Τα περιουσιακά στοιχεία των hedge funds (hedge fund assets) στα νησιά Κέιμαν είναι 2,2 τρισ. δολάρια, ενώ οι υποχρεώσεις χαρτοφυλακίου (portfolio equity claims) μόλις 768 δισ. δολάρια. Θα βρείτε περισσότερα εδώ http:// taxjustice.blogspot.com
To New Deal
– «Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, ειδικός φόρος επί τραπεζών που συνιστούν συστημικό κίνδυνο» κ.λπ. Φαίνεται ότι η ενίσχυση των ρυθμιστικών κανόνων βρίσκεται υψηλά στη διεθνή ατζέντα. Είναι πράγματι έτσι;
– Μετά τη μεγάλη ύφεση της δεκαετίας του 1930, η οργή του κόσμου οδήγησε σε σημαντικές πολιτικές αναπροσαρμογές, όπως ήταν το New Deal στις ΗΠΑ, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της δύναμης του τραπεζικού τομέα σε πολλές χώρες. Οι έλεγχοι εντάθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με το σύστημα του Μπρέτον Γουντς, που μείωσε τις διεθνείς κερδοσκοπικές ροές κεφαλαίων. Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.
Οι πολιτικοί μιλούν πολύ για μεταρρυθμίσεις. Κανένας πολιτικός δεν θέλει να φανεί ότι υποστηρίζει τις τράπεζες και όλοι λένε ότι θέλουν να αλλάξουν τους κανόνες. Αυτό που θα αλλάξει είναι ότι οι απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας από τις τράπεζες θα αυξηθούν και θα υπάρξουν και μερικές άλλες μεταβολές. Αλλά βασικά η κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού τομέα -και συνεπώς και η πολιτική του δύναμη ώστε να παρεμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις- παραμένει αμετάβλητη.
Οι μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται στο τραπέζι είναι λίγο καλύτερες από μία απλή αλλαγή βιτρίνας, αλλά όχι και πολύ. Παραδείγματος χάριν, στη Βρετανία δημοσιεύθηκε σημαντική έκθεση που αναφέρει ότι οι τράπεζες πρέπει να «περιφραχθούν» ώστε να διαχωριστούν οι χρήσιμες τραπεζικές δραστηριότητες, που γίνονται για το καλό όλων, από τον επικίνδυνο τραπεζικό τζόγο. Ομως, αυτή η υποτιθέμενη περίφραξη θα πριονιστεί από τις πιέσεις των τραπεζών. Γιατί δεν προχώρησαν σε πλήρη διαχωρισμό; Διότι δεν είχαν το κουράγιο.
– Αυτό που συχνά ξεχνιέται στην Ελλάδα είναι ότι η κρίση είναι παγκόσμια, όχι ελληνική, και ότι άρχισε πρώτα ως τραπεζική κρίση. Τι ρόλο έπαιξαν οι φορολογικοί παράδεισοι;
Συμπεράσματα
– Θα σας παραπέμψω σε μία λίστα που έγραψα για την ιστοσελίδα taxjustice.net.
- Οι φορολογικοί παράδεισοι απήλλαξαν τις επιχειρήσεις που το επιθυμούσαν από τις νόμιμες υποχρεώσεις τους.
- Το σύστημα των offshore επέτρεψε στους αμερικανικούς (και όχι μόνο) χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς να παρακάμψουν τους νόμους και να διογκωθούν ταχύτατα, κρατώντας σε ομηρία τους πολιτικούς.
- Οι φορολογικοί παράδεισοι συναγωνίζονταν μεταξύ τους και με άλλες χώρες για τη χαμηλότερη φορολογία.
- Φορολογικοί παράδεισοι που λειτουργούν ως «δορυφόροι», όπως κάποια νησιά της Καραϊβικής, είναι δίοδοι για ροές μαύρου και άλλου χρήματος από αναπτυσσόμενες χώρες προς τραπεζικά κέντρα όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, συνεισφέροντας στις μακροοικονομικές ανισορροπίες.
- Κύριο χαρακτηριστικό της κρίσης είναι το πάγωμα των διατραπεζικών συναλλαγών εξαιτίας της αμοιβαίας καχυποψίας και της αδιαπέραστης πολυπλοκότητας, που καθιστά αδύνατο να καταλάβει κανείς την πραγματική οικονομική θέση αυτών με τους οποίους συναλλάσσεται. Λογιστικά βιβλία, διεσπαρμένα πολλά υπεράκτια κέντρα, καλυπτόμενα από πέπλο μυστικότητας έπαιξαν μεγάλο ρόλο στη γενίκευση της καχυποψίας.
- Οι φορολογικοί παράδεισοι προσέφεραν κάλυψη σε κάθε λογής απατεώνες, από τον Μπέρναρ Μέιντοφ έως τον Αλεν Στάνφορντ.
Tα «παράθυρα»
– Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι ένας από τους λόγους που η κοινή γνώμη δεν έχει συνειδητοποιήσει την πραγματικότητα των φορολογικών παραδείσων είναι επειδή είναι πολύ πολύπλοκη. Μπορείτε να εξηγήσετε τις απλές αρχές πίσω από τις περίπλοκες δομές;
– Oχι γιατί είναι περίπλοκες. Μία απλή αρχή, πάντως, είναι ότι αν θέλεις να κάνεις κάτι κρυφά πρέπει να χρησιμοποιήσεις πολλούς φορολογικούς παραδείσους «κλιμακωτά». Ετσι, αν η ποινική δικαιοσύνη ή οι αρχές καταπολέμησης οικονομικού εγκλήματος αρχίσουν έρευνες, θα μπορέσουν ίσως να διαπιστώσουν τι συμβαίνει σε ένα ή δύο μέρη, αλλά αν δεν έχουν πλήρη στοιχεία από όλους τους φορολογικούς παραδείσους που συμμετέχουν, δεν θα μπορέσουν ποτέ να καταλάβουν τι έχει γίνει.
Λίγες μέρες μετά τη συνέντευξή μας, ο Νικ Σάξον μαζί με το Tax Justice Network δημοσίευσαν τα αποτελέσματα ανάλυσης της συμφωνίας φορολογικής συνεργασίας Βρετανίας-Ελβετίας. «H ανάλυση εστιάζει στη Βρετανία, αλλά έχει μεγάλη σημασία και για άλλες χώρες που σχεδιάζουν την υπογραφή ανάλογων συμφωνιών», έγραψε ο Σάξον. «Εντοπίσαμε 10 παραθυράκια (και θεωρούμε ότι υπάρχουν πολλά ακόμη), πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα η συμφωνία να αποφέρει στη Βρετανία έσοδα της τάξης των 4-7 δισ. στερλινών, όπως ισχυρίζεται η βρετανική κυβέρνηση».
